ΛΕΥΚΑΝΤΙ -ΞΗΡΟΠΟΛΗ

ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΛΕΥΚΑΝΤΙ

Στην πρώτη αίθουσα του μουσείου βρίσκουμε, ευρήματα της προϊστορικής Ξηρόπολης, που βρίσκεται κοντά στο σημερινό χωριό Βασιλικό σε ένα λόφο ύψους 17μ και έκτασης 600 επί 150μ. Επίσης ευρήματα από τα πρωτογεωμετρικά νεκροταφεία στο Λευκαντί. Στην προθήκη 1 βρίσκεται ένα κύπελλο τρωικού τύπου(αρ. 4088), που το όνομά του παίρνει από την Τροία, όπου βρέθηκαν πολλά παρόμοια κύπελλα. Είναι της πρωτοελλαδικής περιόδου, βρέθηκε στο Λευκαντί και δείχνει τις σχέσεις της περιοχής, με την Τρωάδα και το Ανατολικό Αιγαίο. Με το νούμερο 16682 είναι αριθμημένο υστεροελλαδικό ¨βαρβαρικό¨ αγγείο που βρέθηκε και αυτό στην Ξηρόπολη. Στην ίδια προθήκη υπάρχουν δείγματα κεραμικής της μεσοελλαδικής περιόδου(2000-1650π.X.). Αντιπροσωπευτικό έκθεμα από αυτά είναι ο τεφρός ¨μινύειος¨ κάνθαρος με αριθμό 12810. Το όνομα αυτού του είδους κεραμικής προέρχεται από τον βασιλιά του Ορχομενού Μίνωα, όπου πρωτοεπισημάνθηκαν τέτοια αγγεία.

Τέλος σε αυτήν την προθήκη ενδιαφέρουσα είναι η κεραμική της Μυκηναϊκής περιόδου της Ξηρόπολης, στην οποία έχουν ερευνηθεί τρεις οικοδομικές φάσεις. Στην τελευταία φάση, έχουμε πλήθος από δραστηριότητες, ακόμη και εργαστήρια μεταλλοτεχνίας. Μυκηναϊκά πήλινα αγγεία με θαυμάσια τέχνη δηλώνουν την σπουδαιότητα του τόπου, ακόμα και αν ο Όμηρος δε το αναφέρει πουθενά. Σημαντικό είναι το πήλινο αλάβαστρο με αριθμό 12805 που ανήκει στην υστεροελλαδική περίοδο(1200-1000π.X.), με τεχνική λευκού επιχρίσματος σε σκούρο φόντο, φέρει παράσταση γρύπα, ελαφιού και ζαρκαδιού. Με τον αριθμό 1350, έχει χαρακτηριστεί, κρατήρας με παράσταση αιγοειδών, ενώ με τους αριθμούς 16499 και 1280 θραύσματα κρατήρων με παραστάσεις λέοντα και σφήγκας. Αυτά ανήκουν στην υστεροελλαδική περίοδο(1200-1400π.Χ.). Τέλος ένας Μινωικός σκαραβαίος με αριθμό 16607 από lapis lazuli,με παράσταση επιτιθέμενου λιονταριού σε αίγαγρο, φανερώνει τις σχέσεις και την επίδραση από την Αίγυπτο.

Στην προθήκη 2, έχουμε ευρήματα του οικισμού της Ξηρόπολης της τελευταίας μυκηναϊκής περιόδου και δείγματα κεραμικής από το πρωτογεωμετρικό νεκροταφείο του Λευκαντί στην θέση Σκουμπρή, του Βασιλικού. Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι τα σκεύη καθημερινής χρήσης, όπως τριποδικό μαγειρικό σκεύος με αριθμό 16634. Με αριθμό 8288 βλέπουμε ένα αγγείο σε σχήμα πουλιού, που δεν είναι ελληνικό και την απομίμηση του, που βρέθηκαν στο νεκροταφείο. Από την Ιταλία έχει έρθει και το ¨βαρβαρικό¨ αγγείο με αριθμό 16682 που φέρει σχοινοειδή

διακόσμηση. Αυτά τα δύο όπως και ένα Συροπαλαιστινιακό με αριθμό 8461, που βρέθηκαν και αυτά σε τάφους, δείχνουν τις σχέσεις που είχε αναπτύξει η περιοχή και η Εύβοια γενικότερα κατά τον 12ατο και 11ατο αιώνα π.Χ. με άλλους λαούς, κυρίως λόγω του εμπορίου.

Στις προθήκες 3 και 4 έχουμε αντικείμενα, που βρέθηκαν στο πρωτογεωμετρικό νεκροταφείο(1050-885 π.Χ.) της ύστερης πρωτογεωμετρικής περιόδου(885-825 π.Χ.) και στους πρώιμης γεωμετρικής περιόδου τάφους(825-740 π.Χ.), της περιοχής Λευκαντί.

Οι ανασκαφές έγιναν το 1964, από την ελληνοβρετανική σχολή. Οι τάφοι ήταν κιβωτιόσχημοι ή λακκοειδείς και ήταν συγκεντρωμένοι κατά συστάδες, που αντιστοιχούσαν μάλλον σε γένη, που ζούσαν σε κώμες, μ΄ επικεφαλής τον βασιλιά. Οι συστάδες αυτές είναι τρεις κυρίως: της Τούμπας, του Σκουμπρή και των Παλιών Περιβολιών. Αξίζει εδώ να μιλήσουμε για τα ευρήματα της περιοχής Ξηρόπολη-Λευκαντί.

Σημαντικότεροι είναι οι τάφοι της Τούμπας, με σπουδαιότερο μνημείο το αψιδωτό, πλινθόκτιστο, ταφικό κτίσμα, του 10ου αιώνα π.Χ. το ονομαζόμενο ¨Ηρώο¨. Αυτό εξωτερικά είχε στοά με κίονες από ξύλο, είχε μήκος 47μ και πλάτος 10μ. εσωτερικά ήταν χωρισμένο σε τρία μέρη. Ήταν λιθόκτιστο 1-2μ πάνω από το έδαφος και στην συνέχεια πλινθόκτιστο. Η στέγη ήταν από πηλό. Δυτικά κατέληγε σε ξύλινη αψίδα και είχε ανοικοδομηθεί πάνω σε Μυκηναϊκούς τάφους. Οι νεκροί του Ηρώου ήταν ένας άντρας και μια γυναίκα. Τα κτερίσματά που τους είχαν αφιερώσει, ήταν χάλκινα αγγεία. Ο σκελετός της γυναίκας βρέθηκε ατόφιος, ήταν ηλικίας 25-30 χρόνων και φορούσε χρυσό στηθόδεσμο, χρυσή μάσκα και χρυσό περιδέραιο. Δίπλα στον σκελετό βρέθηκε σιδερένιο μαχαίρι με ελεφαντοστεϊνη λαβή, απόδειξη κατά τους αρχαιολόγους, ότι η γυναίκα θυσιάστηκε μετά τον θάνατο του συζύγου της. Σ΄ έναν μεγάλο χάλκινο κρατήρα, δίπλα στο σκελετό της γυναίκας βρέθηκαν τα καμένα οστά ενός άντρα, τυλιγμένα σε λινό χιτώνα, με σιδερένια όπλα ξίφος, αιχμή, λόγχη και πέτρινο ακόνι, που επιβεβαιώνουν το γένος του. Ο νεκρός δηλαδή ήταν ή στρατηγός ή μέλος βασιλικής οικογένειας. Στο δεύτερο διαμέρισμα βρέθηκαν σκελετοί τεσσάρων αλόγων με σιδερένια χαλινάρια στο στόμα τους. Επίσης, άξονας και δύο ρόδες, προφανώς άρματος, που ακολούθησαν το νεκρό πολεμιστή στο κάτω κόσμο.

Το ύφασμα που ήσαν τυλιγμένα τα οστά, μέσα στην υδρία βρέθηκε σε άριστη κατάσταση, είναι λινό, μήκους 1,4μ και αποτελεί το πιο σπουδαίο εύρημα. Φέρει ένα άνοιγμα για το κεφάλι, αλλά δεν έχει μανίκια, θα ήταν ίσως ποδήρης ανδρικός χιτώνας. Είναι στολισμένο με κοσμήματα και γεωμετρικά σχήματα και είναι αφάνταστης λεπτής τέχνης και ύφανσης. Στο πάνω μέρος γύρω-γύρω είναι φτιαγμένο με μικρές κλωστές σε κόμπους ενώ στο κάτω μέρος είναι αδιακόσμητο.

Το ύφασμα αυτό, που κάλυπτε τα οστά του άνδρα, που ετάφη κατά τον ομηρικό τρόπο γύρω στο 1100 με 1000π.Χ., θεωρείται το πιο αρχαίο, που έχει βρεθεί στον Ελλαδικό και Ευρωπαϊκό χώρο. Επειδή βρισκόταν μέσα στην χάλκινη υδρία με την τέφρα του νεκρού, διατηρήθηκε στους αιώνες άφθαρτο, μια που ερχόταν σε επαφή με τα χάλκινα τοιχώματα της υδρίας και τα οξείδια του χαλκού επιβράδυναν την αποσύνθεσή του. Όταν βρέθηκε, μεταφέρθηκε στο αρχαιολογικό μουσείο. Για να προστατευθεί το ύφασμα κατασκευάστηκε ένα δωμάτιο από ξύλο και νάιλον ώστε να εξασφαλισθούν οι ίδιες συνθήκες που επικρατούσαν μέσα στον τάφο που βρέθηκε. Και αυτό γιατί το ύφασμα ήταν υφαντό από λινάρι, που θα γινόταν σκόνη μόλις θα στέγνωνε στον ατμοσφαιρικό αέρα. Η συντήρησή του κράτησε δυόμισι χρόνια. Το ύφασμα ξεδιπλώθηκε, πλύθηκε, βρέθηκαν τα περισσότερα κομμάτια του, ράφτηκε πάνω σε υφαντό από βαμβακερό νήμα, μελετήθηκε και βρέθηκε ο τρόπος κατασκευής του: στημόνι, υφάδι, κρόσσια και κόμποι. Πρόκειται για υφαντό από δίκλωνη κλωστή λιναριού, με δεκαπέντε στημόνια και δεκαπέντε υφάδια στον πόντο. Δεύτερο ύφασμα στον Ελλαδικό χώρο βρέθηκε στον τάφο της Βεργίνας.

Μέσα στον τάφο υπήρχαν επίσης: μια δίχρωμη οινοχόη, πήλινες κούπες και φλασκιά, μια πυξίδα, ένα κύπελλο, όστρακα, ψήφοι και πήλινες χάντρες. Όσον αφορά την ερμηνεία του μνημείου, η πρόταση των ανασκαφέων θεωρεί ότι το οικοδόμημα ίσως αρχικά αποτελούσε την κατοικία ενός πολύ σημαντικού προσώπου, ίσως άρχοντα της περιοχής, που μετά τον θάνατο του μετατράπηκε σε ταφικό μνημείο και καλύφθηκε με τύμβο.

Σε ομάδες τάφων στην θέση ¨παλιά περιβόλια¨ και στην θέση ¨Σκουμπρή¨, τα αντικείμενα που βρέθηκαν, έχουν εισαχθεί κυρίως από την Κύπρο, Ανατολή και Αττική και δείχνουν και αυτά τις σχέσεις της περιοχής, με το Αιγαίο και την Ανατολή κατά τον 10^ο και 11^ο αιώνα π.Χ. Αυτά είναι: φλασκί από την Κύπρο, πρωτογεωμετρική Αττική πυξίδα του 825 π.Χ., αμφορίσκος, πυξίδα, αγγεία σε σχήμα πουλιού, φιάλη με προχόη σε σχήμα βάρκας, διάτρητο καλάθι, χρυσά δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, πρωτογεωμετρικός πήλινος κένταυρος που βρέθηκε σπασμένος και μοιρασμένος σε δύο τάφους, και περιδέραιο Κυπριακό ίσως, από φαγεντιανή, που αποτελείται από 293 χάντρες που απεικονίζουν την ΄Ίσιδα και τον Ώρο και φυλάσσονται στην προθήκη 3.

Στην προθήκη 4 βρίσκονται: Οινοχόη με αριθμό 16602 και κρατηρίσκος με αριθμό 16491 αττικής προέλευσης και τα δύο. Αγγεία από φαγεντιανή σε σχήμα τσαμπιού σταφυλιών με αριθμό 16608-9, ωοειδής αμφορίσκος με αριθμό 16610, δακτυλιόσχημο αγγείο από φαγεντιανή με αριθμό 16611, αγγείο σε σχήμα ζώου με αριθμό 16684, ξαπλωμένο λιοντάρι από φαγεντιανή με αριθμό 16612, αγγείο σε σχήμα ροδιού με αριθμό 16683 περιδέραιο αιγυπτιακής εισαγωγής από 53 φυλακτά, με καθιστές μορφές και κεντρική μορφή την Ίσιδα που τρέφει τον Ώρο με αριθμό 8766. Πήλινο άλογο που μεταφέρει αμφορίσκους πάνω σε τροχούς, το οποίο είναι αττικό παιχνίδι και με αριθμό 16685. Χάλκινοι τροχοί από Κυπριακό υποκρατήρα(βάση όπου τοποθετείται ο κρατήρας). Χρυσά ελάσματα, δαχτυλίδια πρωτογεωμετρικής περιόδου, σκουλαρίκια, δύο χάντρες από ορεία κρύσταλλο(αριθμός 8651) και μια χρυσή (αριθμό 8644) και τέλος ένα κύπελλο τοπικής παραγωγής, με αριθμό 16492, που η λαβή του καταλήγει σε σχήμα ποδιού, της πρωτογεωμετρικής περιόδου.

Στην Πέμπτη προθήκη τα εκθέματα προέρχονται από τα νεκροταφεία Σκουμπρή και Τούμπα του Λευκαντί. Είναι αντικείμενα, είτε τοπικών εργαστηρίων, είτε ξένης προέλευσης και είναι τα εξής: αττική πυξίδα αριθμός 8497, οινοχόη αριθμός 8676, πυξίδα με παράσταση πλοίου, πουλιών και ψαριών με αριθμό 16633, χάλκινες πόρπες αττικοβοιωτικού τύπου με αριθμό 9802, τμήμα περόνης από επιχρυσωμένο σίδηρο με αριθμό 8519. Από χρυσό, ένα διάδημα, μια ταινία, σκουλαρίκια με σπείρα, χρυσός σφικτήρας για τα μαλλιά και χρυσό επιστήθιο κόσμημα σε σχήμα μηνίσκου. Ψήφοι από κρύσταλλο, σκαραβαίος από φαγεντιανή και χρυσό κιβωτιόσχημο φυλαχτό από στεατίτη σε σχήμα ναΐσκου, εισηγμένα από Φοινίκη, ημισφαιρική χάλκινη φιάλη, οινοχόη με λαβή σε σχήμα λωτού και ψήφος από κρύσταλλο και χρυσή πόρπη μαρτυρούν την ανάπτυξη της μεταλλοτεχνίας.

Τέλος ευρήματα του τέλους του 8^ου αιώνα π.Χ. είναι κυρίως κεραμικά και τα βρίσκουμε στην προθήκη 23.